مراکز داده، که زمانی تنها انبارهایی گمنام برای سرورها در گوشه و کنار پارک‌های صنعتی بودند، بی‌سر و صدا به ستون فقرات جامعه دیجیتال ما تبدیل شده‌اند. این سازه‌های خاکستری و کم‌اهمیت پیشین، اکنون به زیرساخت‌هایی حیاتی بدل شده‌اند که همه جنبه‌های زندگی امروزی ما را ممکن می‌سازند از رسانه‌های اجتماعی و نوآوری‌های مبتنی بر هوش مصنوعی گرفته تا ابزارهای روزمره‌ای همچون برنامه‌های مسیریابی و خدمات اشتراک‌گذاری سفر. این ساختمان‌های با امنیت بالا اکنون به اندازه بزرگراه‌ها و فرودگاه‌ها اهمیت دارند و ما را به اقتصادی دیجیتال متصل می‌کنند که موتور محرک زندگی‌مان است. با این حال، این اهمیت تازه با چالش‌هایی همراه است و نحوه برخورد ما با آن‌ها، سرعت پیشرفت اجتماعی را تعیین خواهد کرد.
مرز جدید دیجیتال
باور کردنش دشوار است، اما تنها چند دهه پیش، مراکز داده چیزی بیش از انبارهایی برای نگهداری سرورها نبودند که اغلب در مناطق دورافتاده یا کم‌برخوردار اقتصادی قرار داشتند. با رونق اینترنت در اواخر دهه ۱۹۹۰، مراکز داده وارد کانون توجه شدند و شرکت‌هایی مانند Exodus Communications مفهوم مراکز داده بزرگ‌مقیاس را معرفی کردند. اما مانند بسیاری از روندهای فناوری، اوایل دهه ۲۰۰۰ با سقوطی همراه شد سرمایه‌گذاری بیش از حد منجر به ساخت بیش از اندازه‌ای شد که سال‌ها بسیاری از مراکز داده را بلااستفاده باقی گذاشت.
اکنون و در سال ۲۰۲۴، شاهد یک رونق جدید در صنعت مراکز داده هستیم. این بار، تنها گسترش اینترنت عامل تقاضا نیست، بلکه جامعه‌ای دیجیتال که هیچ‌گاه خاموش نمی‌شود در کنار هوش مصنوعی که نیاز بی‌سابقه‌ای به قدرت پردازشی ایجاد کرده محرک اصلی این رشد هستند.
اهمیت روزافزون مراکز داده
امروزه بازار مراکز داده در ایالات متحده رشدی انفجاری را تجربه می‌کند. به گفته شرکت ،JLLاین بازار از سال ۲۰۲۰ تاکنون دو برابر شده و نرخ رشد مرکب سالانه آن به ۲۱٪ رسیده است. نرخ خالی بودن مراکز به پایین‌ترین حد تاریخی خود یعنی ۳٪ رسیده و با سرعت به سمت صفر در حال حرکت است. طبق گزارش ، Houlihan Lokey این تقاضای سرسام‌آور، موجی از ساخت‌وساز را به راه انداخته؛ به‌طوری‌که تا میانه سال ۲۰۲۴، حدود ۵.۳ گیگاوات ظرفیت جدید در دست ساخت است و ۲۲ گیگاوات دیگر برای پاسخ به نیاز روزافزون زیرساخت دیجیتال برنامه‌ریزی شده است.
اما تنها حجم ساخت‌وساز نیست که افزایش یافته اجاره فضای اشتراکی (Colocation Rents) نیز تا ۳۷٪ نسبت به سال قبل رشد کرده است. مراکز داده دیگر تنها یک ابزار زیرساختی نیستند، بلکه به دارایی‌های ممتاز در اقتصاد دیجیتال بدل شده‌اند.
هوش مصنوعی موتور اصلی این انفجار در حوزه مراکز داده است. سرمایه‌گذاری‌های مرتبط با هوش مصنوعی اکنون از مرز ۳۰۰ میلیارد دلار عبور کرده و این فناوری، مسئول ۲۰٪ از کل تقاضای جدید برای مراکز داده است. شرکت‌هایی همچون گوگل، آمازون و مایکروسافت در خط مقدم توسعه مراکز داده فوق‌مقیاس قرار دارند که مرزهای توان پردازشی را جابه‌جا کرده‌اند.
از خودروهای خودران تا فناوری تشخیص چهره، هوش مصنوعی نیازمند حجم عظیمی از منابع محاسباتی است. هر بار که با دستیار دیجیتال صحبت می‌کنید، از یک برنامه مسیریابی استفاده می‌کنید یا حتی آنلاین گل سفارش می‌دهید، در واقع به قدرت عظیم یک مرکز داده متصل می‌شوید.
نیروی محرکه آینده: بحران پایداری
این تقاضای بی‌سابقه، بهایی دارد: مصرف برق. مراکز داده مصرف‌کنندگان عظیم انرژی هستند و با افزایش تعداد این تأسیسات، فشار بر شبکه برق ایالات متحده نیز افزایش یافته است. رشد استفاده از خودروهای برقی و تقاضای بیشتر در بخش تولید، وضعیت را بحرانی‌تر کرده و توان الکتریکی را تا مرز بحران پیش برده است. برخی برآوردها نشان می‌دهند که تا پایان این دهه، مراکز داده می‌توانند مسئول ۲۰٪ از مصرف برق جهانی باشند.
برای مقابله با این چالش، پیشروان صنعت به دنبال راه‌حل‌های جایگزین انرژی هستند. به‌عنوان مثال، سرویس وب آمازون (AWS) به بررسی امکان استفاده از انرژی هسته‌ای برای تأمین نیروی کمپ‌های عظیم خود پرداخته است. این رقابت برای دستیابی به راه‌حل‌های پایدار، تنها برای کاهش هزینه نیست بلکه مسئله‌ای حیاتی برای بقا در دنیایی است که روز به روز انرژی‌طلب‌تر می‌شود.
اعتماد سرمایه‌گذاران در اوج
با وجود همه این چالش‌ها، اعتماد سرمایه‌گذاران به بازار مراکز داده در بالاترین سطح خود قرار دارد. نرخ‌های بازده سرمایه‌گذاری (Cap Rates) در محدوده ۶ تا ۷ درصد باقی مانده است؛ این ثبات نتیجه تقاضای قوی برای زیرساخت‌های دیجیتال و افزایش اجاره‌بهاست. ارزش شرکت‌های پیشرو در حوزه مراکز داده مانند Digital Realty Trustو Switch به سطوح بی‌سابقه‌ای رسیده است.
شرکت‌های بزرگ سرمایه‌گذاری همچون BlackRockو غول‌های فناوری مانند ،Microsoft صدها میلیارد دلار را صرف گسترش زیرساخت مراکز داده کرده‌اند. این سرمایه‌گذاری‌ها نشان می‌دهد که این صنعت، تنها یک موج زودگذر نیست، بلکه سرمایه‌گذاری‌ای بلندمدت در آینده اقتصاد دیجیتال است.
فراخوانی برای اقدام: ساختی هدفمند، نه هراسانه
صنعت مراکز داده در مسیر آینده‌ای روشن قرار دارد، اما باید از اشتباهات گذشته درس گرفت. در دوران رونق، شور و شوق بیش از حد و نبود آینده‌نگری راهبردی، منجر به ساخت‌وساز بی‌رویه‌ای شد که سال‌ها طول کشید تا اصلاح شود. امروز نیز با شتاب به‌سوی پاسخ گویی به تقاضا می‌رویم، اما باید این روند با هدفمندی و برنامه‌ریزی همراه باشد.
صرفاً ساخت بیشتر مراکز داده کافی نیست. باید آن‌ها را با توجه به کاربرد خاصشان طراحی کرد: آیا برای عملیات فوق‌مقیاس هستند؟ پردازش‌های هوش مصنوعی؟ یا زیرساخت‌های فناوری اطلاعات سازمانی؟ این بدان معناست که باید مراکز داده را در نزدیکی منابع مطمئن انرژی و مراکز ارتباطی احداث کرد، در حالی‌که دسترسی آن‌ها به منابع انرژی پاک یا مسئولانه چه خورشیدی، گازی یا هسته‌ای نیز تضمین شده باشد. این صنعت دیگر تحمل ایجاد یک حباب دیگر را ندارد، به‌ویژه اکنون که اهمیت آن بیش از همیشه است. برنامه‌ریزی مدبرانه امروز، بنیان رشد پایدار فردا را فراهم می‌آورد.
مراکز داده دیگر تنها ستون فقرات اینترنت نیستند بلکه زیربنای جهان دیجیتال ما هستند. اما این نفوذ، مسئولیت به همراه دارد. تصمیماتی که امروز درباره ساخت مراکز داده، مصرف انرژی و توسعه نیروی کار می‌گیریم، آینده زیرساخت دیجیتال را شکل خواهند داد.